Tips voor opstaan en gaan zitten

Voorbereiding

Hou bij het opstaan en gaan zitten rekening met de volgende aandachtspunten:

• Duw uzelf zo min mogelijk af op uw bovenbenen: de benen moeten van gebogen positie naar strek gaan en duwen op uw bovenbenen werkt dit tegen. 
• Duw uzelf zo kort mogelijk af op de armleuningen, anders blijft uw gewicht ter hoogte van de armleuningen hangen, terwijl het boven uw voeten moet komen.

Omgeving aanpassen

• Opstaan van een stoel met een hogere zitting gaat eenvoudiger dan van een lage zithoogte. 
• Opstaan van een lage, zachte bank gaat moeilijker dan van een stevige (eetkamer)stoel of bank.  
• Een stoel met aan beide zijden een armlegger werkt makkelijker dan een bank met aan één zijde een armleuning. Heeft u een tijdelijke beperking aan uw benen, kijk dan eens of het handig is om een opklapbare tuinstoel met armleggers te gebruiken in plaats van uw (te lage) bank. 
• Leg eventueel een plank onder een zachte zitting, waardoor er meer stevigheid ontstaat, vervang zachte kussens door stevigere of koop nieuw meubilair.  

Opstaan van een stoel/bed/toilet

Stappenplan om zelfstandig op te staan vanuit een stoel, bed of het toilet:

• Stap 1: Schuif naar voren in de stoel zodat u meer op het puntje komt te zitten. Dit kan in één vloeiende beweging, maar kan ook bil voor bil.
• Stap 2: Plaats uw voeten op heupbreedte.
• Stap 3: Zet uw voeten naar achteren.  
• Stap 4: Zet als u dat prettig vindt de ene voet iets voor de andere voet. Dit is ook een goede manier als u van één been meer last heeft of minder kracht heeft in één been; zet dit been dan meer naar voren onder de knie en druk u op met uw 'goede’ been. 
• Stap 5: Leg uw handen losjes op uw bovenbenen of op de armleuningen. 
• Stap 6: Breng uw romp met een kleine zwaait naar voren en blijf recht vooruitkijken (niet naar de vloer) terwijl u opstaat. 
• Stap 7: Sta op met uw beenkracht. Probeer te voorkomen dat u zich opdrukt met uw armen.

In de video Opstaan uit stoel (ouderen) - YouTube wordt bovenstaand stappenplan gedemonstreerd. Ook krijgt u oefeningen aangereikt om uw beenspieren te versterken. 

Gebruikt u elleboogkrukken? Kijk Met elleboogkrukken opstaan uit en zitten in een stoel - YouTube waarin wordt uitgelegd hoe u kunt opstaan en gaan zitten

Als u een looprek gebruikt kunt u deze video bekijken Looprek opstaan/gaan zitten - YouTube.

Met boven- of onderbeenprothese (enkelzijdig)

Stappenplan voor het opstaan van uw stoel, bed of toilet als u een boven- of onderbeenprothese heeft:

• Stap 1: Schuif naar voren in de stoel. 
• Stap 2: Zet uw gezonde voet wat naar achteren.  
• Stap 3: Plaats de voet van uw beenprothese ook wat meer achteruit. 
• Stap 4: U kunt een hand op de knie van uw gezonde been plaatsen of op één van beide armleuningen. 
• Stap 5: Buig uw romp naar voren, terwijl u opstaat. 
• Stap 6: Ga staan door uw gezonde been te strekken en gebruik tegelijkertijd ook de aanwezige strekkracht van uw andere been. 
• Stap 7: Breng het gewicht op uw (gestrekte) prothese. 
• Stap 8: Check indien nodig of uw protheseknie gestrekt is. 
• Stap 9: Breng uw gewicht in het midden van beide benen. 

Bekijk Getting Up Out of a Chair: Sit-to-Stand Transfer for Unilateral Amputees - Prosthetic Training: Ep 6 - YouTube (tot 1:14) voor een demonstratie.

Of bekijk Getting Up Out of a Chair: Sit-to-Stand Transfer for Unilateral Amputees - Prosthetic Training: Ep 6 - YouTube als u geen looprek gebruikt (vanaf minuut 1.12)

Met dubbelzijdige bovenbeenprothese

Stappenplan voor het opstaan van uw stoel, bed of toilet als u een dubbelzijdige bovenbeenprothese heeft:

• Stap 1: Schuif naar voren in de stoel. 
• Stap 2: Plaats uw beenprothese-voeten naar voren met uw handen, voorbij uw knieën. 
• Stap 3: Druk uzelf nu op uw handen omhoog, zodat de prothese knieën gestrekt worden. 
• Stap 4: Sleep vanuit deze opgedrukte positie uw beenprothese-voeten richting de stoel terug. Buig hierbij uw romp voorover en houd uw neus gericht naar de grond. 
• Stap 5: Breng nu uw lichaamsgewicht naar voren, zodat het op uw voeten komt en ga erop staan zodat de voetzolen plat op de grond komen te staan. 
• Stap 6: Strek u uw heupen en breng uw bovenlichaam rechtop.   

Bekijk Getting Up Out of a Chair: Sit-to-Stand Transfer for Bilateral Amputees- Prosthetic Training: Ep 7 - YouTube voor een demonstratie.

Heeft u onderbeenprotheses? Kijk dan Getting Up Out of a Chair: Sit-to-Stand Transfer for Bilateral Amputees- Prosthetic Training: Ep 7 vanaf 2 minuut 27.

Gaan zitten op een stoel/bed/toilet

Stappenplan om zelfstandig te gaan zitten op een stoel, bed of het toilet:

• Stap 1: Draai met uw rug naar de stoel en plaats de achterkant van uw onderbenen tegen de voorzijde van de stoelzitting. Voel goed dat u met de achterzijde van de beide benen contact maakt met de stoel. U weet dan dat u er goed voor staat en niet half naast de stoel gaat zitten.  
• Stap 2: Zet eventueel uw ene hak iets onder de stoel. 
• Stap 3: Plaats uw handen op uw bovenbenen of op de armleuningen. 
• Stap 4: Laat uw billen nu op de zitting zakken. Gebruik uw beenkracht om uzelf af te remmen, zodat u niet in de zitting ploft. 
• Stap 5: Schuif daarna verder achteruit op de zitting tot uw rug steun van de rugleuning heeft.  

Bekijk Met elleboogkrukken opstaan uit en zitten in een stoel- Radboud UMC voor een instructie om te gaan zitten als u elleboogkrukken gebruikt.

Met looprek staan en zitten- Samen Beter Thuis (vanaf minuut 1.41) toont het gaan zitten bij gebruik van een looprek.

In Getting Up Out of a Chair: Sit-to-Stand Transfer for Unilateral Amputees - Prosthetic Training: Ep 6 - YouTube ziet u hoe u kunt gaan zitten als u een enkelzijdige onder- of bovenbeenprothese heeft met of zonder een loophulpmiddel.

Getting Up Out of a Chair: Sit-to-Stand Transfer for Bilateral Amputees- Prosthetic Training: Ep 7 toont hoe u kunt gaan zitten met een dubbelzijdige bovenbeenprothese met of zonder loophulpmiddel.

Gaan staan en zitten met een rolstoel

Zit u in een rolstoel en is het niet mogelijk om actief te gaan staan? Er zijn diverse starolstoelen verkrijgbaar. Het frame van een dergelijke rolstoel kan u door een mechanisme in de staande positie brengen. Dit kan zowel op eigen kracht (met uw armen), als elektrisch (met een schakelaar). Een gordel of beugel voorkomt dat u in de staande positie naar voren valt. Het is raadzaam om deze starolstoelen eerst uit te proberen en de voor- en nadelen van het gebruik op een rij te zetten samen met een ergotherapeut. 

Alternatieven  

• Er bestaan meeneembare sta-op hulpmiddelen, die u op de zitting legt en die u omhoog brengen, zodat het opstaan en gaan zitten makkelijk gaat. Ze zijn in een standaard- en een elektrische uitvoering te koop. 

• Voor meer houvast kunt u een ‘sta-op en zithulp’ plaatsen: het zorgt voor een handgreep en meer balans. 

• Ook een grijppaal met handgreep geeft uw meer houvast. 

• Er zijn ook sta-op fauteuils verkrijgbaar, zowel met gasveer of elektrische opstahulp. Deze stoelen zijn te koop bij speciale winkels, maar ook bij tweedehands hulpmiddelenwinkels.  

Meer informatie

• Bekijk de verschillende hulpmiddelen voor zitten en staan op de hulpmiddelenwijzer.