Tips bij het eten met bestek, brood smeren en snijden

Eten 

Bestek vasthouden

De vorm van het handvat maakt al verschil. Breed en plat bestek is vaak prettiger dan dun en smal. Als u geen goede vuistgreep heeft, kunt u dikker (bistro-)bestek of bestek met een dikker gemaakt handvat beter vasthouden. Zo houdt u kracht en energie over voor het snijden. Voor veel aandoeningen, zoals artrose of de ziekte van Parkinson, is speciaal bestek te koop. Wat zijn de mogelijkheden:

• Verdikt bestek of een greepaanpassing. Deze koopt u bij hulpmiddelenspeciaalzaken of Blokker. Ook bij pijn in uw handpalm is een zachte foamverdikker prettig. Alternatief: Isolatiebuismateriaal voor verwarmingsbuizen waarmee u zelf een greep maakt. Het is in verschillende diameters te koop, zowel wat betreft de dikte van de buis als de holte aan de binnenzijde. Het is wat stugger, maar een voordeel kan zijn dat u uw eigen bestek blijft gebruiken.
• Bevestig het bestek aan uw hand. Maak of koop een leren bandje of een bandje van klittenband. U schuift het bestek hierin, zodat het vastzit aan uw hand.
• Bestek op een beugel. De beugel schuift over uw hand en klemt zichzelf om de rug of palm van uw hand. Een revalidatietechnicus kan deze op maat voor u maken of anders is er misschien een handig persoon in uw omgeving die dat kan.

Bestek vasthouden met slechte handfunctie zonder hulpmiddelen

Glijdt uw vork weg als u in uw eten wilt prikken? Zet de vork op het te prikken stukje en druk of sla met uw andere hand op het uiteinde van de vork.

Aanprikken wordt ook eenvoudiger door de tanden van de vork wat uit elkaar te laten buigen, of de tanden iets scherper te laten slijpen.

Methode 1: Klem het bestek in uw mond. Zo kunt u met uw hand het bestek in de juiste positie overpakken en vervolgens klemmen of steunen tussen duim en wijs- en middelvinger. Tip: bestek klemt beter wanneer u uw vingers of duim eerst een beetje vochtig maakt door er aan te likken.

How I Hold Utensils Without A Cuff - Damon Boiser, C6 Incomplete Quadriplegic from Hawaii, USA

Methode 2: Leg een vork of lepel op tafel en wip hem omhoog door met uw niet-dominante hand op het eetgedeelte te drukken. Schuif de dominante hand om het handvat door tenodese (pols omlaag, de hand opent, bij omhoog doen van de pols sluiten de vingers vanzelf) en schuif het bestek tussen duim en wijs- en middelvinger. 

Bekijk dit in de video Eating Without Utensil Holders - How To | Quadriplegic (C5,C6,C7) vanaf minuut 6.40 tot 7.10 op YouTube.

Bestek naar de mond brengen

Bijvoorbeeld bij polsproblemen, of als u moeite heeft met het draaien van uw onderarm.

• Als het kan: wissel van hand waarmee u eet en snijdt.
• Gebruik aangepast bestek met een speciaal of gehoekt handvat. 

Eten naar de mond brengen

• Zet uw bord (ietsje) hoger. De afstand tussen bord en mond is dan minder groot. Op de hulpmiddelenpagina: bordverhoger vindt u informatie wat u hiervoor kunt gebruiken.
• “Drink” eten uit een soepkom of beker.
• Is de opschepbeweging lastig? Probeer dan het eten op de lepel te scheppen door van u af te scheppen in plaats van naar u toe of gebruik de rand van het bord.
• Gebruik een diepe en grote (soep)lepel, dan blijft het eten er beter op liggen.
• Als u erg last hebt van trillen zijn er speciale lepels in de handel: tremorlepel (met video) of verzwaard bestek. Een verzwaarde polsband onderdrukt ook het trillen, en niet alleen bij eten.
• Steun met uw elleboog op tafel en beweeg uw mond omlaag naar de hand toe in plaats van de hand naar uw mond.
• Leg uw onderarm op een opgerolde handdoek (of iets anders ter hoogte van ongeveer 15 cm) net voor uw elleboog. Als u uw elleboog naar beneden beweegt, komt uw onderarm en hand met bestek vanzelf omhoog. U kunt hierbij ook uw romp meebewegen naar de zijkant.

Eenhandig eten met mes en vork

Als u (tijdelijk) eenhandig bent, zult u snijden en eten met dezelfde hand. Het kan lastig zijn om het eten op uw vork te krijgen. Dit zijn mogelijkheden:

• Leg een mes of vork dwars op het bord. Zo houdt het mes of de vork het eten tegen als u het met een andere vork of lepel opschept.
• Gebruik een diep bord, een soepbord of een bord met vakjes.
• Er zijn speciale borden met aan één zijde een verhoging, speciaal voor eenhandig eten. Of gebruik een bordrand die u om uw bord klemt.
• U kunt ook met een lepel eten.

Creatieve wijze om een vork zo vast te pakken dat u ermee kunt snijden op de Engelstalige video (minuut 14.08-14.40) Eating Without Utensil Holders - How To | Quadriplegic (C5,C6,C7).

Snijden

• Wissel, als het kan, van hand waarmee u snijdt.
• Zorg dat het bord niet wegschuift. Leg er een antislipmatje onder of gebruik een placemat die niet wegschuift.
• Kies een scherp mes, bijvoorbeeld een steakmes of kartelmes.
• Verdik het handvat met een greep van foam.
• Gebruik een pizzasnijder of haakmes, u kunt daarmee meer kracht zetten.
• Snijd één kant op. Niet heen en weer, maar van u af of naar u toe. Til het mes op en maak weer dezelfde beweging.
• Laat het mes het werk doen. Dus niet hard duwen maar snijden of zagen met de gehele lengte van het mes.
• Probeer ook uit of het verschil maakt of u het mes tussen wijs- en middelvinger klemt, of tussen middel- en ringvinger.
• Het snijden is gemakkelijker wanneer u niet boven uw macht snijdt. Laat de zwaartekracht u helpen.
• Zie ook onze tips bij groente snijden.

Alternatief:

• Kies voor eten dat al (op maat) gesneden is.
• Rijst of pasta met een saus is gemakkelijker te eten dan aardappelen, vlees en groenten. De meeste vis, in tegenstelling tot vlees of kip, drukt u gemakkelijk met een vork of mes in kleine stukjes.

Tip van een revalidant: Bent u in een restaurant? Vraag de kok het eten alvast voor u te snijden voordat het gebracht wordt.

Onderstaande Engelse video Eating without utensil holders geeft een tip rond 11 minuten. U ziet hier:

• Klem een mes tussen wijsvinger en middelvinger en laat het heft rusten op de basis van de duim tussen wijsvinger en duim.
• Gebruik uw andere hand om het mes te stabiliseren bij het snijden, smeren en kracht te zetten.

Brood smeren

• Leg het brood op een plank, dat smeert makkelijker dan op een bord met rand.
• Leg onder uw bord een antislipmatje of een placemat die niet verschuift.
• Leg uw boterham niet op maar naast een broodplankje. De boterham schuift dan niet weg. Of gebruik een speciaal noppenbord of broodplank met een opstaande rand.

Informatie

Hoe hield u een lepel en vork vroeger vast? Klemde u uw bestek tussen duim-wijsvinger-middelvinger in een zogenaamde driepuntsgreep of hield u het handvat in uw hand als een soort cilindergreep? Misschien kan het wisselen van de greep het eten makkelijker maken. Het verschil tussen beide grepen:

• Bij de driepuntsgreep laten de vingers de lepel of vork bewegen en beweegt de pols minder. Daarom is deze greep geschikt bij polsklachten.
• Bij de cilindergreep houdt u het bestek gemakkelijker vast, maar buigt de pols en moet de arm meer omhoogkomen.

Op de Hulpmiddelenwijzer:

• Tips bij het drinken.
• Hulpmiddelen bij het eten in het algemeen.
• Tips bij koken.