Bewegen en de ziekte van Parkinson

Regelmatig bewegen in welke vorm dan ook is voor iedereen belangrijk en gezond. Dagelijks oefeningen zorgen voor soepele en sterke spieren en kunnen bij Parkinson het beste tijdens een on-fase gedaan worden. Maar kies vooral ook activiteiten die u leuk vindt. Misschien wandelt u graag of houdt u meer van fietsen, zwemmen of dansen. Uit onderzoek blijkt dat Tai-Chi en Parkinson een goede combinatie is. Een fysiotherapeut kan u helpen met houding- en bewegingsproblemen. Een ergotherapeut kan u ondersteunen met tips en hulpmiddelen voor uw dagelijkse activiteiten. Iedereen is anders en wat voor de een werkt, werkt voor de ander niet. Probeer de tips en hulpmiddelen uit om te zien wat het beste bij u past.

Stijfheid

Stijfheid ontstaat doordat alle spieren doorlopend een klein beetje zijn aangespannen. Als u dan een beweging wilt maken bieden de spieren weerstand. Dat kost veel kracht en energie waardoor u moe wordt en uw lijf pijnlijk aanvoelt. Wat u kunt doen:

• Door te bewegen blijven de spieren soepel.
• Warm uw spieren goed op voordat u gaat bewegen, neem een warm bad, douche of masseer uw spieren.
• Doe voordat u aan uw activiteit begint wat kleine rek- en strekoefeningen, dan gaat het bewegen tijdens de handeling soepeler.
• Bij het aankleden kunt u het beste beginnen bij de kant van uw lichaam die het stijfst is.   
• Maak gebruik van een voetenbankje of opstapje, u hoeft dan minder ver te reiken.    

Traagheid

Het trager worden bij het in gang zetten van een beweging heet bradykinesie. Deze traagheid neemt toe naarmate de ziekte van Parkinson vordert maar verschilt per beweging. Soms kan lopen bijna niet meer, maar fietsen wel. Tips om dit op te vangen:

• Plan uw activiteiten ruim van tevoren en schat hoeveel tijd u nodig heeft.
• Neem de tijd voor elke beweging.
• Beweeg heel bewust, richt al uw aandacht op de beweging en voer deze stap voor stap uit. Tellen of een bepaald ritme aanhouden helpt hierbij.

Evenwicht

Door de ziekte van Parkinson kunnen er evenwicht- en balansproblemen ontstaan. U heeft moeite met (om)draaien als u staat maar ook bijvoorbeeld in bed. Door een balansprobleem ontstaat er ook een risico op vallen. Wat het nog lastiger maakt: door de stijfheid van de spieren is het voorkomen van vallen of het opvangen van uzelf vaak niet mogelijk. Wat hierbij kan helpen:  

• Zorg voor een veilige omgeving zonder obstakels. Hierbij hoort ook een goede verlichting.
• Zorg voor goede stevige schoenen met voldoende grip. Een schoen met een wat hogere hak vermindert de neiging om achteruit te vallen.
• Gebruik een wandelstok of rollator voor extra steun.
• Doe oefeningen om uw evenwicht te verbeteren.  
• Tai Chi-training lijkt evenwichtsproblemen te verminderen bij een milde tot matige vorm van de ziekte van Parkinson, met als bijkomend voordeel een beter functioneren en minder valpartijen. (Onderzoek: Tai Chi en posturale stabiliteit bij patiënten met de ziekte van Parkinson)

Lopen

Hypokinesie is het moeilijker kunnen bewegen. Dit uit zich in het hebben van een vlakke gezichtsuitdrukking, een monotone en zachtere stem en een stijve houding. Bij het lopen schuifelt u, zet u kleinere stappen en zwaait u minder met de armen. Tips:

• Neem kleine stappen maar til uw voeten goed op.
• Handel stapsgewijs, benoem wat u doet en neem tussen de stappen door een korte pauze.
• Gebruik een wandelstok of rollator.
• In een kleine ruimte kunt u draaien en achteruitlopen voorkomen door zijwaarts te stappen.

Akinesie is moeite met starten en stoppen van een beweging. Bij freezing heeft u moeite om de eerste stap te zetten. Of u kunt niet stoppen met lopen, bijvoorbeeld om aan het einde van de straat de hoek om te gaan. Wat u kan helpen:

• Leg een (klein) voorwerp of maak een streep op de grond. Vaak lukt het om in beweging te komen als u ergens op of overheen moet stappen.
• U kunt ook strepen op de vloer aanbrengen bij bochten in of om uw huis. Dit helpt om de beweging vloeiender te maken en op tijd te kunnen stoppen.
• Als u op straat loopt kan het helpen om het tegelpatroon te volgen.
• Probeer een ritme aan te houden door te tellen, te zingen of op de maat van de muziek te lopen. Of volg de passen van een ander die naast u loopt.
• Heeft u meer steun nodig of een grotere prikkel om weer op gang te komen? Overweeg een Parkinson-rollator met een laser of een draagbaar apparaat loopverstoringen bij Parkinson.

Kleine bewegingen

Als u gebruik moet maken van uw fijne motoriek kan het ook moeilijk zijn om op gang te komen (freezing). Soms helpt het om de armen eerst omhoog te brengen en dan met een vloeiende beweging over te gaan naar de kleine beweging die u wilt maken. Andere tips om u op gang te helpen:

• Maak voor uw eigen gevoel overdreven grote bewegingen.
• Denk wat u wilt gaan doen in stappen: beker pakken, beker optillen, beker naar de mond brengen en drinken. Dit kunt u ook bereiken door te tellen of te bewegen op het ritme van de muziek of met een metronoom op uw telefoon.  
• Plaats een stip op het voorwerp dat u naar de mond wilt brengen en denk hierbij: stip naar de neus. Dan maakt u vanzelf een grotere beweging.
• Het plaatsen van een stukje tape of sticker kan ook helpen bij andere activiteiten, bijvoorbeeld in uw schoen, denk hierbij voet naar sticker. En op uw placemat als u iets wilt snijden. Zeg of denk hierbij naar voren – naar achteren.

U kunt ook oefeningen doen om uw fijne motoriek te verbeteren, denk hierbij aan:

• In een stressballetje knijpen, dit helpt om zowel de grip als de kracht in de hand te verbeteren.
• Spreid uw vingers zover mogelijk uit elkaar en hou dit enkele seconden vast en herhaal dit meerdere keren.
• Oefen met het oppakken van dunne, kleine voorwerpen als rietjes, knikkers of munten. U kunt ook een kralenplank gebruiken of maak een armband met kralen.
• Veel schrijven of tekenen kan helpen om de controle en precisie van uw handbewegingen te verbeteren.
• Voor een verbetering van de hand-oog coördinatie kunt u met een bal gooien en weer opvangen.

Hulpmiddelen

Hieronder vindt u voorbeelden. Wilt u meer bekijken? Ga naar de uw situatie pagina over Parkinson of kijk op de Hulpmiddelenwijzer bij de activiteit die u wilt uitvoeren en filter op Parkinson.

• Schoenen: Schoenen met goede grip en zonder veters.
• Wandelstok: Voor extra steun en stabiliteit.
• Voelt u zich niet meer veilig om te fietsen, dan kan een driewielfiets of vierwielfiets toch zorgen voor voldoende beweging in de buitenlucht.
• Rollator: Voor meer steun en veiligheid tijdens het lopen.
• Draagbaar apparaat loopverstoringen Parkinson.
• Parkinson-rollator: Een speciale rollator met functies die specifiek zijn gericht op mensen met Parkinson, zoals een laser die helpt bij het lopen .
• Rolstoel en rollator in één speciaal voor Parkinson. Als u moe bent kan de rollator omgebouwd worden tot rolstoel.
• Scootmobiel: Voor langere afstanden. Als een scootmobiel niet geschikt is, omdat deze te snel voor u gaat of omdat u juist verder wil reizen. Dan is er ook alternatief vervoer mogelijk als een regiotaxi.
• Rolstoel: Als lopen niet goed meer mogelijk is.