Dementie en slapen

Beginnende dementie

Een goede nachtrust zodat je de volgende dag weer uitgerust opstaat is voor iedereen belangrijk. Als u dementie hebt, kan het zijn dat u niet zo goed in slaap valt of onrustig slaapt.

Er zijn verschillende hulpmiddelen om beter in slaap te komen, bijvoorbeeld een slaaprobot. De meeste geven geluid, bijvoorbeeld hartslag, vogelgeluiden, een stromend beekje of de zee. 

Een eenvoudig hulpmiddel is een zakdoekje met lavendelgeur. De geur van lavendel ontspant.

Merkt u dat u als u ’s nacht uit bed gaat wat moeite heeft om de richting te bepalen (desoriëntatie), dan kan een nachtlampje helpen. U hoeft dan niet het grote licht aan te doen waardoor u helemaal wakker wordt. Een nachtlampje geeft net voldoende licht om de slaap niet helemaal te verstoren. maar u kunt wel veilig uw weg vinden. Een andere mogelijkheid is routeverlichting. Langs de route bijvoorbeeld van bed naar het toilet. wordt een systeem van sensoren en lampen uitgezet. Als een sensor beweging opvangt, gaat de minimale verlichting aan. Als er geen beweging meer is, schakelt de verlichting vanzelf uit. Dit is automatische routeverlichting. Er bestaat ook routeverlichting die u aan- en uitzet met een drukknop.

Gevorderde dementie

Als de dementie verergert, is de kans op een verstoord dag- en nachtritme groter. Een verstoord slaapritme merkt u aan:

• Eerder of later naar bed gaan dan u normaal doet.
• Lang wakker liggen voor dat u inslaapt.
• Rusteloos slapen en intensief dromen.
• Vaak wakker worden en dan moeilijk weer inslapen.
• Dwalen in de nacht.
• Extreem vroeg opstaan.
• Niet weten waar u bent als u wakker wordt.

Ook bij gevorderde dementie is het belangrijk om overdag voldoende te bewegen zodat u ’s avonds moe bent. Probeer geen of alleen een kort middagdutje te doen. Zet bijvoorbeeld een wekker.

Als u ’s nachts gaat dwalen, of als u merkt dat uw partner ’s nachts gaat dwalen dan kunt u nachtlampjes plaatsen, in de slaapkamer, gang en badkamer zodat er een route ontstaat. U hoeft dan niet het grote licht aan te doen maar hebt voldoende licht om te zien waar u loopt zodat u niet valt. Een andere mogelijkheid is routeverlichting. Langs de route bijvoorbeeld van bed naar het toilet. wordt een systeem van sensoren en lampen uitgezet. Als een sensor beweging opvangt, gaat de minimale verlichting aan. Als er geen beweging meer is, schakelt de verlichting vanzelf uit. Dit is automatische routeverlichting. Er bestaat ook routeverlichting die u aan- en uitzet met een drukknop.

Vergevorderde dementie

Bij vergevorderde dementie is muziek een bewezen effectief hulpmiddel bij slaapproblemen. De combinatie van herkenbare en rustgevende muziek ontspant en helpt bij het in slaap vallen, bijvoorbeeld een muziekkussen.

Ook sfeerverlichting kan een kalmerend en ontspannend effect, hebben waardoor iemand beter in slaap komt of niet gaat dwalen midden in de nacht. Rustgevend licht en bewegende beelden in lampen leiden de aandacht af, zodat iemand die onrustig is zich ontspant. Die bewegende beelden kunnen ook geprojecteerd worden op de muur of het plafond, bijvoorbeeld een aquarium. Een verzwaarde deken heeft ook een kalmerend effect en geeft een ontspannen gevoel. Uit onderzoek blijkt dat een bedtent ook een kalmerend effect en een veilig en geborgen gevoel geeft.

Verduisteringsgordijnen en rolgordijnen maken een kamer goed donker waardoor iemand met dementie denkt dat het nacht is en niet opstaat. Verduistering houdt ook in de zomer het licht buiten en voorkomt vroeg opstaan.

Als iemand toch uit bed komt en problemen heeft met de goede richting te vinden (gedesoriënteerd is) of gaat dwalen zijn er verschillende systemen om een zorgverlener of een naaste te waarschuwen. Er kan bijvoorbeeld een bewegingssensor bij het bed geplaatst worden. Als de sensor beweging signaleert, gaat een melding naar bijvoorbeeld een smartphone of een ontvanger. Er bestaan ook bewegingsensoren met spraak. Een zelf opgenomen geruststellende boodschap wordt afgespeeld als de infrarood straal onderbroken wordt. 

Een alarmmat onder het matras is ook een mogelijkheid. De alarmmat heeft sensoren die op druk van het gewicht van iemand reageren. Als iemand opstaat, verandert de druk en stuurt de sensor een signaal naar een draadloze ontvanger. Soms kan een periode waarbinnen iemand uit bed blijft (niet terugkeert in bed) worden ingesteld. Het signaal wordt dan na die periode afgegeven.

Bij vergevorderde dementie is het belangrijk om een dag-en nachtritme aan te houden. Ook in deze fase is bewegen en naar buiten aan belangrijk. Bij donkere dagen en slecht weer kan blauw verrijkt licht helpen bij het herstellen van een verstoord dag- en nachtritme. Een speciale lamp zorgt voor blauw licht die via de ogen de biologische klok aanstuurt.

Als actief bewegen niet meer mogelijk is zijn er andere manieren om de zintuigen te prikkelen. Dit noemen we ook wel snoezelen. Snoezelen geeft ontspanning, gaat verveling tegen en bevordert contact.

Meer informatie

• Op de Hulpmiddelenwijzer vindt u informatie over hulpmiddelen bij dementie. Verder vindt u op de Hulpmiddelenwijzer ook hulpmiddelen die niet specifiek voor mensen met dementie zijn gemaakt, maar wel goed van pas komen. Zoals drinkbekers, alarmsystemen en gordijnen die automatisch sluiten. Bekijk hier alle hulpmiddelen bij dementie.
• Voor zorgprofessionals: Op de website Nachtenrust.nl vindt u het Slaapprotocol Dementie, interventies om het slaappatroon te verbeteren en algemene informatie over slaap. Het helpt zorgmedewerkers en behandelaren om de nachtelijke onrust in kaart te brengen en persoonlijk te behandelen. De psycholoog en arts zijn proceseigenaar en zetten de acties uit. Het doorlopen van Slaapprotocol duurt maximaal twee weken.

Deze pagina is onderdeel van onze reeks Hulpmiddelen bij dementie.